Măng Bút là một xã thuộc huyện Kon Plông, tỉnh Kon Tum, nằm trong vùng cao nguyên Tây Nguyên với địa hình đặc trưng là lòng chảo rộng lớn, được bao quanh bởi các dãy núi cao từ 800-1.300m. Xã có diện tích khoảng 73,1 km² và dân số khoảng 4.059 người (dữ liệu năm 2019), chủ yếu là đồng bào dân tộc Xơ Đăng. Đây là khu vực có lịch sử cách mạng hào hùng, từng là cứ điểm quân sự quan trọng của Pháp và Mỹ trong các cuộc chiến tranh, và nay đang phát triển kinh tế từ nông nghiệp, du lịch sinh thái.
1. Địa Hình Tương Đối Bằng Phẳng
- Măng Bút nằm trong một lòng chảo tự nhiên rộng lớn, tạo nên địa hình tương đối bằng phẳng ở khu vực trung tâm, phù hợp cho canh tác nông nghiệp và giao thông. Khu vực này được bao bọc bởi hai vòng núi: vòng ngoài cao 1.000-1.300m và vòng trong 800-1.000m, với hệ thống sông Đăk S’nghé và Nước Cheng cùng đầm lầy tạo thành "bức tường thủy thành" tự nhiên.
- Địa hình này từng là lợi thế chiến lược cho các cứ điểm quân sự, nhưng nay hỗ trợ phát triển cánh đồng lúa và các hoạt động dân sinh. Nhờ địa hình bằng phẳng, xã đã chuyển đổi từ sản xuất tự cung tự cấp sang canh tác lúa hàng hóa, với năng suất cao nhờ tưới tiêu từ sông ngòi.
2. Dân Cư Hiện Nay Ở Ngay Trên Sân Bay Quân Sự Cũ
- Trong thời kỳ chiến tranh, Mỹ-Ngụy đã xây dựng Măng Bút thành quận lỵ kiên cố với sân bay dã chiến quy mô lớn (được coi như cảng hàng không quân sự), hệ thống kho tàng, bệnh viện, trường học, nhà thờ, lô cốt ngầm và mìn dày đặc. Sân bay này phục vụ vận chuyển lực lượng, vũ khí từ vùng đồng bằng miền Trung (Quảng Nam, Quảng Ngãi) lên Tây Nguyên, và là bàn đạp kiểm soát biên giới.
- Sau chiến thắng Măng Bút năm 1972 (một thắng lợi lớn của quân và dân Kon Plông, giải phóng hàng ngàn dân tộc thiểu số), khu vực sân bay cũ đã được chuyển đổi hoàn toàn cho dân sinh. Ngày nay, đường băng cũ trở thành tuyến đường xương sống nối trung tâm xã với các thôn làng như Đăk Lanh, Long Rủa, Kô Chất... Mật độ dân cư (khoảng 56 người/km²) sinh sống ngay trên khu vực này, với các hoạt động hàng ngày như canh tác lúa, chăn nuôi và giáo dục (có Trường PTDT Bán trú TH-THCS Măng Bút xây dựng tại lòng chảo).
Đây là minh chứng cho sự đổi thay từ "chiến trường xưa" sang vùng dân tộc phát triển, với hạ tầng giao thông được cải thiện (từ cách ly 15 năm trước nay có đường nhựa từ Măng Đen chỉ mất vài giờ).
3. Cánh Đồng Rộng Bao Quanh Xã
- Xã Măng Bút nổi bật với cánh đồng lúa rộng lớn bao quanh trung tâm, được tưới mát bởi sông Đăk S’nghé và Nước Cheng. Khu vực lòng chảo bằng phẳng này lý tưởng cho trồng lúa nước, cà phê xứ lạnh và các cây công nghiệp khác, giúp bà con dân tộc Xơ Đăng thoát nghèo (từ xã đặc biệt khó khăn trước đây nay có thu nhập ổn định từ nông sản hàng hóa).
- Cánh đồng không chỉ là nguồn sống mà còn là tiềm năng du lịch sinh thái, kết hợp với di tích lịch sử chiến thắng Măng Bút (cách Kon Tum 90km về Đông Bắc). Các dự án hạ tầng như đường Măng Bút – Tu Mơ Rông và thủy điện gần đó đang hỗ trợ mở rộng sản xuất.
4. Độ Cao 1.200m, Tương Đương Với Măng Đen
- Độ cao trung bình của xã khoảng 1.000-1.200m so với mực nước biển, tương đương với thị trấn Măng Đen (cũng thuộc Kon Plông, độ cao ~1.200m), tạo khí hậu mát mẻ quanh năm (nhiệt độ trung bình 18-22°C), phù hợp cho du lịch nghỉ dưỡng và trồng cây ôn đới.
- Vị trí cao này góp phần vào hệ sinh thái đa dạng, với rừng nguyên sinh và đầm lầy, nhưng cũng từng là thách thức giao thông (nay đã khắc phục nhờ đường Trường Sơn Đông và QL24).
5. Cách Măng Đen Khoảng 45km
- Măng Bút cách thị trấn Măng Đen (trung tâm huyện Kon Plông) khoảng 45km về phía Đông Bắc, theo đường bộ qua rừng núi (thời gian di chuyển nay khoảng 1-2 giờ nhờ đường nhựa). Măng Đen là khu du lịch nổi tiếng với khí hậu ôn đới, trong khi Măng Bút mang tính chất nông thôn hơn, tập trung vào nông nghiệp và di tích lịch sử.
- Khoảng cách này tạo điều kiện kết nối kinh tế: Măng Bút cung cấp nông sản cho du lịch Măng Đen, và cả hai cùng hưởng lợi từ quy hoạch sân bay Măng Đen (dự kiến tại Măng Đen, cách Măng Bút ~45km, để thúc đẩy du lịch và giao thương).
Cập Nhật Đến Năm 2025: Sắp Xếp Đơn Vị Hành Chính
- Trước ngày 1/7/2025, Măng Bút là xã riêng biệt thuộc huyện Kon Plông cũ (tỉnh Kon Tum). Sau sắp xếp theo Nghị quyết 76/2025/UBTVQH15 và Đề án 362/ĐA-CP, xã Măng Bút mới được hình thành bằng cách sáp nhập toàn bộ diện tích và dân số của các xã cũ: Đăk Nên, Đăk Ring và Măng Bút (cũ). Trụ sở đặt tại thôn Vác Y Nhông.
- Huyện Kon Plông nay thuộc tỉnh Quảng Ngãi (mới, sau sáp nhập Kon Tum với Quảng Ngãi), với các xã mới khác như Kon Plông (từ Ngọk Tem, Hiếu, Pờ Ê) và Măng Đen (từ thị trấn Măng Đen, Măng Cành, Đăk Tăng). Điều này nhằm tinh gọn bộ máy, thúc đẩy phát triển vùng biên giới, với chính sách đặc thù hỗ trợ 3 xã mới (bao gồm Măng Bút) về ngân sách và hạ tầng.
Măng Bút không chỉ là "xã cũ" mà còn là biểu tượng của sự kiên cường và đổi mới, từ chiến trường thành vùng đất màu mỡ.
.jpg)
